Çin’in Afrika’da önlenemez yükselişi

Uluslararası raporlara göre Çin, 2030’a kadar Avrupa Birliği’ni (AB) de geride bırakarak Afrika’nın en büyük ticaret ortağı olmayı hedefliyor.

18.11.2023– AA muhabirinin, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF), Çin Exim Bank, Çin Kalkınma Bankası, Çin Gümrükler Genel İdaresi, araştırma ve danışmanlık hizmetleri sunan Ekonomist İstihbarat Birimi (EIU) ve istatistik veriler sunan Statista raporlarından derlediği bilgilere göre, Çin, gelecek yıllarda AB, ABD ve Rusya’yı geride bırakarak Afrika’nın birinci ortağı olma yolunda ilerliyor.

Çin’de haziranda düzenlenen “Üçüncü Çin-Afrika Ekonomi ve Ticaret Fuarı”nda, Çin-Afrika ticaret hacmi ve Çin’in Afrika yatırımları, Çin Gümrükler Genel İdaresi tarafından açıklandı. Fuarda, toplam 10,3 milyar dolar değerinde 120 projeye daha imza atıldı.

Çin ile Afrika arasındaki ikili ticaret, 2021’de 2020’ye göre yüzde 35 artarak 254 milyar dolara yükselirken, kıtadan yapılan ihracat 106 milyar dolar gibi rekor seviyeye ulaştı.

Afrika ile Çin arasındaki ticaret hacmi geçen yıl, 2021’e kıyasla yüzde 11 artarak 282 milyar dolara ulaştı.

Çin’in, Afrika kıtasında en büyük ticaret ortağı Güney Afrika ile 2022’de gerçekleştirdiği ticaret hacminin 56,74 milyar dolara ulaştığı belirtiliyor.

EIU tarafından 3 Ağustos’ta yayımlanan rapora göre, Çin, 2030’a kadar AB’yi geride bırakarak Afrika’nın en büyük ticaret ortağı olmayı hedefliyor.

Çinli şirketlerin 2020-2021’de kıtaya yaptığı yatırım yaklaşık 53,5 milyar dolar. Çin’in 2000’den bu yana Afrika’ya ithalatı 1,2 trilyon dolarken, ihracatı ise 1,27 trilyon dolar.

Bu yıllar bazında 3 bin 500’den fazla Çinli şirket, Afrika’ya yatırım yaptı. Kıtaya yatırım yapan şirketlerin yüzde 70’i özel sektör ve bunların kıtaya yatırım stoku 43,4 milyar dolar.

Yerel işçi dışında 200 binden fazla Çinlinin de Afrika’daki şirketlerde istihdam edildiği belirtiliyor.

Çin, Afrika’nın ticaret açığını hibe yoluyla telafi ediyor
Çin, kıtada inşaat, madencilik, ulaşım ve enerji alanlarındaki en büyük yatırımcı konumuna yerleşti ve Afrika’daki altyapı projelerinden 2020’de 24 milyar doların üzerinde gelir elde etti.

Afrika’da kara yolları, demir yolları ve elektrik üretim tesisi projelerinin yüzde 25’i Çin sermayesiyle inşa ediliyor.

IMF’ye göre, Çin’in kıtada verdiği krediler 2000’li yıllarda hızla arttı. Çin’in Sahra Altı Afrika’nın dış kamu borcundaki payı 2005 öncesinde yüzde 2 iken, 2021’de yüzde 17’ye yükseldi.

Afrika, son 20 yılda 200 milyar dolardan fazla Çin’e karşı ticaret açığı verdi. Çin ise Afrika ile ticaretini sürdürmek için bu açığı yatırımlarla ve hibe yoluyla telafi etmeye çalışıyor.

Çin, başta Kenya, Angola, Nijerya ve Sudan olmak üzere 35 Afrika ülkesinin altyapı projelerinde yer alıyor. Ayrıca Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC) ve Güney Afrika ile ilgili bazı yeni proje planlıyor.

Çinli şirketler, Afrika’da sadece büyük altyapı inşaatları değil aynı zamanda petrol, mineral, enerji, doğal taş ve metaller, bakır, demir ve tarım ürünlerinin ithalatında da önemli paya sahip.

Enerji ihtiyacının yüzde 25’ini Afrika’dan sağlıyor
Çin-Afrika dış ticaretinde öne çıkan sektörlerin başında enerji geliyor. Çin, enerji ihtiyacının yüzde 25’ini bölgeden sağlıyor.

Çin şirketleri, finans kurumları ve hükümet, Afrika’da milyarlarca dolar değerindeki büyük barajların yapımına ortak oluyor.

Sudan’da Merowe, Shereik, Kajbar ve Dal, Zambiya’da Lower Kafue Gorge, Etiyopya’da Tekeze, Mozambik’te Mphanda Nkuwa, Nijerya’da Mambila, Gana’da Bui, Kongo’da Imboulou, Gabon’da Belinga, Kamerun’da Lom Pangar gibi barajların çoğunluğu, Çin Exim Bank tarafından Çin ile diğer ülke ortaklığıyla yapılıyor.

Çin’in Afrika’dan enerji ithalatında kritik öneme sahip ülkeler arasında Angola, Nijerya ve Mozambik önemli konuma sahip. Çin, bu ülkelerden enerji kaynakları doğal taş ve minerallerin yarısını ithal ediyor.

En fazla yatırımı 12 Afrika ülkesine yapıyor
Çin, en fazla yatırımı kaynak bakımından zengin 12 Afrika ülkesine yapıyor. Bu ülkeler, Güney Afrika Cumhuriyeti, KDC, Zambiya, Etiyopya, Angola, Nijerya, Kenya, Zimbabve, Cezayir, Gana, Tanzanya ve Mozambik.

Çin’in Afrika yatırımlarından en fazla pay alan ülkeler 38,3 milyar dolarla Nijerya, 27,16 milyar dolarla Angola, 25,33 milyar dolarla Etiyopya olarak sıralanıyor.

Çin’den en fazla kredi alan ülkeler ise 42,62 milyar dolarla Angola, 13,72 milyar dolarla Etiyopya, 9,84 milyar dolarla Zambiya, 9,17 milyar dolarla Kenya, 6,73 milyar dolarla Nijerya ve 6,20 milyar dolarla Kamerun.

Afrika’daki barajların yapımında en fazla Çin sermayesi var
Afrika kıtasında, milyarlarca dolar değerindeki barajlar, Çin hükümeti ve Çinli yatırım şirketleri tarafından yapılıyor.

Sudan, Zambiya, Etiyopya, KDC’de kurulan hidroelektrik barajların finansmanının büyük bölümü Çin tarafından karşılandı.

Çin, Afrika’da 2000’den bu yana 100 liman inşa etti
Çin, şu ana kadar Afrika’da 10 bin kilometreden fazla demir yolu, 100 bin kilometreden fazla yol altyapısına yatırım yaptı.

Washington merkezli Küresel Kalkınma Merkezinin (CGD) paylaştığı verilere göre, Afrika’da 2020’de değeri 50 milyon dolardan fazla olan inşaat projelerinin yüzde 31’i yine Çin tarafından finanse edildi.

Nairobi’den Mombasa’ya ve Addis Ababa’dan Cibuti’ye kadar hemen hemen tüm demir yollarının yapımı, onarımı ve bazı durumlarda işletmesi Çin’e ait.

Çinli liman şirketleri, 2000’den bu yana tüm Afrika’da 100 liman inşa etti. Bu limanlardan en önemlileri ise Kamerun’da 2014’te yapımına başlanan Kribi ve Nijarya’daki Lekki.

Çin’in kıta genelinde sahip olduğu toplam toprak alanı yaklaşık 465 bin kilometrekare. Çin, 2012’den bu yana 23 Afrika ülkesi ve bölgesel kuruluşla tarımsal işbirliği mekanizmaları kurdu ve ikili ya da çok taraflı 72 tarımsal işbirliği anlaşması imzaladı.

2020 sonu itibarıyla 200’den fazla Çinli şirketin, 35 Afrika ülkesinin tarım sektöründe 1,11 milyar dolarlık yatırım stoku bulunduğu belirtiliyor.